ประวัติวัดจุฬามณี

วัดจุฬามณีตั้งอยู่เลขที่ ๓๔ หมู่ ๗ ตำบลบ้านกุ่ม อำเภอบางบาล จังหวัดพระนครศรีอยุธยา มีเนื้อที่ ๑๕ ไร่ ๒ งาน ๙๔ ตารางวา อาณาเขตด้านหน้าวัดยาว ๒๓๐.๕๐ เมตร ด้านหลังเป็นรูปพระจันทร์ครึ่งซีก ทิศเหนือติดต่อกับทางหลวง ทิศใต้ติดต่อกับคลอง ทิศตะวันออกติดต่อกับนา และทิศตะวันตกติดต่อกับแม่น้ำเจ้าพระยา วัดจุฬามณีถือเป็นวัดสำคัญแห่งหนึ่งในตำบลบ้านกุ่ม

วัดจุฬามณีสร้างขึ้นเป็นวัดตั้งแต่สมัยอยุธยาประมาณ พ.ศ. ๒๒๙๓ ชาวบ้านมักเรียกกันว่า “วัดจุฬา” กล่าวกันว่า เจ้าคุณพระยาบดินทร์เดชานุชิต เป็นผู้อุปถัมภ์บูรณะปฏิสังขรณ์ วัดนี้ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาตั้งแต่ พ.ศ. ๒๓๐๔

วัดจุฬามณีเป็นวัดราษฎร์สังกัดคณะสงฆ์ฝ่ายมหานิกาย ตั้งอยู่ริมแม่น้ำเจ้าพระยา ภายในวัดมีเสนาสนะต่าง ๆ ดังนี้

• อุโบสถ มีขนาดกว้างประมาณ ๙ เมตร ยาวประมาณ ๑๖ เมตร หลังคาลดชั้นต่อปีก ด้านนอกรองรับด้วยเสาเหลี่ยมด้านละ ๖ ต้น บนฐานเดียวกัน และด้านสกัดด้านละ ๖ ต้นเช่นกัน หน้าบันแต่เดิมแกะสลักด้วยไม้ ปัจจุบันทำเป็นลายปูนปั้นติดกระจกรูปพระพุทธเจ้าปางประทานพร ล้อมรอบด้วยลายกระหนกเปลว ประดับด้วยช่อฟ้า ใบระกา หางหงส์ ซึ่งเดิมเป็นไม้ ปัจจุบันเปลี่ยนเป็นปูนซีเมนต์ มีประตูหน้าต่างประดับด้วยปูนปั้นเป็นซุ้มเรือนยอด ทาสีติดกระจก บานประตูและบานหน้าต่างทำเป็นลายรดน้ำ
• มณฑปทรงปรางค์ เป็นที่ประดิษฐานพระพุทธบาทจำลอง
• เจดีย์ทรงกลมแบบระฆังคว่ำ มี ๒ องค์
• ศาลาการเปรียญ เดิมเป็นอาคารไม้ทรงไทย ๒ หลัง ยกพื้นใต้ถุนสูง และเคยตั้งอยู่ริมแม่น้ำ ต่อมาย้ายมาสร้างเคียงข้างอุโบสถ หลังคาเรือนประธานทรงจั่วต่อปีกทั้ง ๔ ด้าน หน้าบันตกแต่งด้วยลายแกะสลักไม้ทาสีรูปเจดีย์จุฬามณีในซุ้มเรือนแก้ว ขนาบข้างด้วยเทวดาถือฉัตร ๕ ชั้น ส่วนเรือนโถงหลังเล็กด้านทิศใต้ หน้าบันแกะสลักไม้ทาสีในกรอบรูปสามเหลี่ยม ด้านนอกเป็นลายกระหนกเปลวสีเหลืองเป็นรูปพุทธประวัติตอนเจ้าชายสิทธัตถะทรงผนวชบนพื้นสีฟ้า ปัจจุบันได้ปรับเปลี่ยนเป็นชั้นบนไม้สักและชั้นล่างเป็นแบบปูนและกระจก ส่วนหน้าบันยังคงไว้เหมือนเดิม
• ศาลาการเปรียญหลังใหญ่ กว้าง ๒๐ เมตร ยาว ๕๐ เมตร ก่ออิฐถือปูน
• หอสวดมนต์ กว้าง ๑๒.๘๐ เมตร ยาว ๑๘ เมตร สร้างด้วยไม้และปูน สร้างเมื่อ พ.ศ. ๒๕๔๕
• กุฏิสงฆ์ มีจำนวน ๒๔ หลัง สร้างด้วยไม้

• พระประธานในอุโบสถ สมัยอยุธยา มีขนาดหน้าตักกว้าง ๑.๔๖ เมตร สูง ๒.๐๖ เมตร เป็นพระพุทธรูปปูนปั้นลงรักปิดทอง
• พระพุทธรูปปางห้ามญาติ ๒ องค์
• พระพุทธรูปปางถวายเนตร ๒ องค์
• พระพุทธสาวก ๔ องค์
• พระพุทธบาทจำลอง ประดิษฐานอยู่ในมณฑปทรงปรางค์

นอกจากนี้ ภายในวัดยังเคยพบเรือโบราณ ๒ ลำ ซึ่งปัจจุบันเหลือเพียงลำเดียวที่อยู่ที่วัดจุฬามณี และได้มีการซ่อมแซมและนำลงแข่งขันในการแข่งเรือประจำปีหลายครั้ง

วัดจุฬามณีได้เปิดสอนพระปริยัติธรรมมาตั้งแต่ พ.ศ. ๒๔๗๐ เดิมมีโรงเรียนประถมศึกษาอยู่ในวัด ปัจจุบันมีห้องสมุดของวัดและสถานีอนามัยของทางราชการตั้งอยู่ในบริเวณวัดจุฬามณีด้วย

ตั้งแต่ พ.ศ. ๒๔๗๐ พระครูปิยทัสสีวรคุณ ได้เป็นเจ้าอาวาสปกครองสืบมาจนถึง พ.ศ. ๒๕๒๘ และตั้งแต่ พ.ศ. ๒๕๒๘ พระครูปัญญาจุฬารักษ์ ได้ดำรงตำแหน่งเจ้าอาวาสปกครองคณะสงฆ์จนถึงปัจจุบัน